Polecam książkę Adama "Tajemnice bieszczadzkich roślin Wczoraj i dziś" Kilka słów Autora o książce

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=201&Itemid=208

Adam jest autorem także godnej polecenia książki "Bieszczadzkie motywy roślinne - między światem żywych, a krainą zmarłych"

Dziękuję bardzo Autorowi i Stowarzyszeniu Pro Carpathia za udostępnienie artykułu, który ukazał się w świetnej książce, niestety niedostępnej na wolnym rynku, "Obszary chronione województwa podkarpackiego".

Fot. Marek Kusiak Rojnik górski

Adam Szary Rośliny chronione

Rośliny chronione stanowią ważny wskaźnik waloru przyrodniczego szaty roślinnej. Wartość flory pod tym względem wyznacza nie tylko liczba gatunków, ale również ich specyfika - np. obecność gatunków wysokogórskich, dysjunktywnych czy wschodniokarpackich. Charakter roślinności na danym terenie określa między innymi udział roślin typowych dla poszczególnych siedlisk: lasów mezofilnych, czy łęgowych, suchych muraw i łąk świeżych czy też mokradeł i torfowisk. Ciekawej informacji może dać również pospolitość występowania niektórych gatunków chronionych, które w innych częściach kraju występują jako unikatowe składniki flory.

Fot. Marek Kusiak Cebulica dwulistna

Najlepiej rozpoznana jest flora dotycząca regionu bieszczadzkiego, gdzie świat roślin prezentuje równocześnie najwyższe wartości przyrodnicze. Wśród chronionych roślin naczyniowych prawie 90 % znajduje się pod ochroną ścisłą, a ponad 10 % podlega ochronie częściowej. Rośliny zaliczane do rzadkich i bardzo rzadkich zajmują blisko 60% wszystkich taksonów chronionych. W grupie tej znajdują się paprotniki - podejźrzon księżycowy i rutolistny, pióropusznik strusi i widlicz alpejski oraz rośliny kwiatowe, np. : buławnik mieczolistny, gnieźnik leśny, kosaciec syberyjski, ozorka zielona, żłobik koralowy. Wśród gatunków niezbyt często spotykanych, które zajmują 18 % chronionych roślin naczyniowych, warto wymienić: śnieżyczkę przebiśnieg i śnieżycę wiosenną, mieczyk dachówkowaty, centurię pospolitą, listerię jajowatą i zarazę żółtą. Niemałą część flory chronionej stanowią gatunki częste (11%) i pospolite (18%).

Fot. Marek Kusiak Śnieżyczka przebiśnieg

Gatunki częste występują licznie na wielu stanowiskach, lecz ograniczone są do wąskich siedlisk. Są to np.: tojad mołdawski,cebulica dwulistna, ciemiężyca biała, omieg górski i czosnek niedźwiedzi (ograniczone do łęgów i terenów źródliskowych), paprotniki - Brauna i kolczysty ( w buczynach i jaworzynach) lub paprotka zwyczajna (ściśle związana z podłożem skalnym). Wśród pospolitych roślin chronionych występują krzewy: kalina koralowa, kruszyna pospolita i wawrzynek wilczełyko, jak i rośliny zielne m.in. barwinek pospolity, kopytnik pospolity, marzanka wonna, liczydło górskie, podrzeń żebrowiec, pierwiosnka wyniosła, goryczka trojeściowa czy podkolan biały.

Fot. Marek Kusiak Pierwiosnka wyniosła ( Primula elatior)

Interesująco przedstawia się problematyka elementu geograficznego wpisanego w listę roślin chronionych. Blisko 10 % gatunków naczyniowych stanowią taksony wschodniokarpackie, m.in.: arnika górska, groszek wschodniokarpacki, lulecznica karpacka, tojad kosmatoowockowy, goździk skupiony, ciemiężyca biała. Z punktu widzenia specyfiki geograficznej regionu jest to bardzo istotna grupa, zwykle nie występująca poza Bieszczadami. Ciekawą listę gatunków pod względem geograficznym stanowią również tzw. gatunki dysjunktywne tj. o przerwanym zasięgu występowania. W przypadku tego regionu są to nieomal wyłącznie rośliny związane z wysokimi partiami gór. Występują oprócz Bieszczadów np. dopiero w Tatrach (zawilec narcyzowy, rojnik górski, pierwiosnek Hallera), w Tatrach i Gorcach (skalnica gronkowa, pełnik europejski i dzwonek piłkowany), Tatrach i Pieninach (zerwa kulista), Tatrach, Gorcach i Beskidzie Sądeckim (widlicz alpejski, zaraza macierzankowa, gołek białawy). Górski charakter znacznej części terenu odbija się na przywiązaniu flory chronionej do poszczególnych piętr roślinno-klimatycznych. Ze strefą wysokogórską związanych jest aż 18 % gatunków - w tym alpejskich 6 % (rojnik górski, skalnica gronkowa, tojad niski) i subalpejskich  12 % (m.in zerwa kulista, gołek białawy, ciemiężyca zielona). Następną dużą grupa są rośliny reglowe, związane z przedziałem wysokości od 500 do 1200 m n.p.m. - stanowią one 19 % flory chronionej (są to np. lulecznica kraińska, języcznik zwyczajny, parzydło leśne, czosnek niedźwiedzi, tojad mołdawski).

Fot. Marek Kusiak Czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum)

Wśród roślin chronionych występują też gatunki ogólnogórskie (w sumie 7%), nie przywiązane do żadnego z piętr, np. ciemiernik czerwony, goryczka wczesna, goryczka trojeściowa, wroniec widlasty. Największą grupę stanowią  gatunki podgórskie i niżowe - aż 56 % , m.in. skrzyp olbrzymi, bobrek trójlistkowy, dziewięćsił bezłodygowy, goździk kosmaty, lilia złotogłów, rosiczka okrągłolistna, wilżyna bezbronna, zimowit jesienny. W tej ostatniej grupie jest również najwięcej storczyków: storczyca kulista, kruszczyk błotny i szerokolistny, storczyk męski i samiczy oraz liczne kukułki - bzowa, plamista, szerokolistna.

Fot. Jacek Bis Skrzyp olbrzymi http://2.bp.blogspot.com/-aVvLb5nido8/UXyvJO7jAII/AAAAAAAAEng/rnrCr7Kb0W8/s640/DSC_7573.JPG

Po uporządkowaniu roślin chronionych według ich typowego rodzaju siedlisk, najdłuższą listę gatunków tworzą rośliny leśne (ok. 41%), takie jak kruszczyk szerokolistny, podrzeń żebrowiec, gnieźnik leśny, czy dzwonek szerokolistny. Proporcjonalnie dwa razy mniejsza grupę stanowi kategoria łąk świeżych i pastwisk (ok. 20%), skupiająca m.in. storczyk męski, gółkę długostrogową, mieczyk dachówkowaty, zarazę czerwoną i macierzankową. Podobnie liczne (ok. 21%) taksony związane z połoninami i wysoko położonymi polanami: rojnik górski, tojad niski, goryczuszka wczesna, czy widłaki - jałowcowaty i goździsty. Rośliny młak i łąk mokrych (ok. 14 %) reprezentowane są przez: gnidosza błotnego, goryczkę wąskolistną i wielosiła błękitnego. Niewielką (ok. 4%), lecz bardzo cenną grupę roślin stanowią gatunki torfowiskowe, np. rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne.

Fot. Marek Kusiak  Rosiczka okrągłolistna

W świetle ustawodawstwa unijnego kilka gatunków roślin naczyniowych zasługuje na szczególną uwagę. Są to gatunki znajdujące się  dyrektywie siedliskowej Unii Europejskiej, występujące na terenie Bieszczadów - rzepik szczeciniasty, dzwonek piłkowany i tocja alpejska oraz na terenie Pogórza Przemyskiego - dzwonecznik wonny. Ochroną gatunkową na terenie Bieszczadów objęto też wiele roślin niższych. Mszaki nie należą do roślin łatwo rozpoznawalnych, jednak praktycznie nie ma siedliska, które byłoby ich pozbawione.

Fot. Marek Kusiak

Z listy 223 gatunków 7 % stanowią mszaki znajdujące się pod ochroną częściową. Należą do nich: bielistka siwa, drabik drzewkowaty, dzióbkowiec Zetterstedta, fałdownik nastroszony, fałdownik szeleszczący, gajnik lśniący, jodłówka pospolita, piórosz pierzasty, płonnik cienki, płonnik pospolity, próchniczek błotny, rokietnik pospolity, tujowiec Philiberta, tujowiec tamaryszkoy i widłoząb miotlasty. Dłuższa jest lista mszaków objętych ochroną ścisłą (ok. 15 % bryoflory). Znajdziemy tu takie gatunki jak: bagnik darniowy, bagnik wapienny, błyszcze włoskowate, gładysz paprociowaty, haczykowiec błyszczący, jeżolist zwyczajny, krótkosz namurnikowy, krótkoząb skalny, krzywoszczeć pogięta, krzywoząb podsadnikowy, miechera kędzierzawa, miechera spłaszczona, naleźlina pospolita, nastroszek Brucha, nastroszek długoszypułkowy, nastroszek kędzierzawy, prątnik biegający, rokiet łąkowy, skrzydlik tęgoszczecinowy, torfowce - błotny, czerwonawy, jednoboczny, magellański, odgięty, ostrolistny, spiczastolistny, widłozęby - błotny i zielony, wodnokrzywoszyj zanurzony i kilka gatunków zwiśliska. Jeszcze większą różnorodność wykazują porosty, które z pewnością przysparzają największych problemów w ich dokładnym rozpoznaniuNa terenie Bieszczadów rozpoznano 520 gatunków. Z całej listy zaledwie ok. 1 % stanowią gatunki objęte ochroną częściową. Do nich należą: płucnica kolczasta, płucnica islandzka, chrobotek leśny, chrobotek smukły, chrobotek reniferowy i mąkla tarniowa. Znacznie więcej gatunków objęto ochroną ścisłą - ok. 18 % całej lichenoflory. Wśród tych porostów możemy wymienić m.in. 11 gatunków brodzaczki - buczynowa, kędzierzawa, kępkowa, nadobna, najdłuższa, rogowata, siwa, spleciona, śląska, Wasmutha, zwyczajna, 10 gatunków pawężnicy - brodawkowata, drobna, łuseczkowata, Neckera, pagórkowa, psia, rozłożysta, rudawa i żyłkowana; 11 gatunków przylepki - brodawkowata, listeczkowata, łuseczkowata, łysiejąca, okopcona, sorediowa, szorstka, wątrobiasta, wytworna złotawa i żałobna; 6 gatunków włostki - brązowa, dwubarwna, spleciona, turniowa, Katarzyny i Smitha, a także: biedronecznik zmienny, chróścik - orzęsiony, palczasty, granicznik płucnik, kobiernik - orzęsiony i postrzępiony, kruszownica - strojna, wielolistkowa i zwyczajna, mąkla rozłożysta, mąklik otrębiasty, obrostnica rzęsowata, odnożyca - jesionowa, kępkowa, mączysta, opylona i pośrednia, płaskotka - reglowa i rozlana, płucnica - płotowa i zielona, płucnik modry, popielak pylasty, pustułka - oprószona, rozdęta, rurkowata, szarzynka - brodawkowata, dębowa i skórzasta, tarczownica - pogięta, skalna, tarczynka - dziurkowana i okazała, wabnica kielichowata, złociszek jaskrawy, złotlinka jaskrawa, żełuczka zmienna i żółtlica chropowata. Warto wspomnieć o porostach w kontekście Czerwonej Księgi. Odnajdujemy tutaj ok. 1 % gatunków określanych jako "regionalnie wymarłe" - m.in. włostkę Katarzyny, brodaczkę śląską, czartopis piaskowcowy, Blisko 10 % listy stanowią gatunki znajdujące się w naszym kraju "na granicy wymarcia",np. plamiec okazały, otwornie - alpejska, gładysza i koralkowa, prószynka mączysta, wzorzec alpejski. Kategorię "gatunki wymierające" posiadają 73 taksony, co stanowi aż 14 % tutejszej lichenoflory - są to np. plamice - filcowata, dwoista i kropkowata, kropnice - nikła i pośrednia, chrobotki - strojny, gronkowaty, dereniowaty i rozdęty oraz misecznice  - blada i wytworna. Równie duża grupę (13 %) stanowią porosty w kategorii "narażone", np. plamica pośrednia, pałecznik jodłowy, jaskrawiec trocinowaty, chrobotek olbrzymi, pismaczek rudawy, złotorost zagięty. W grupie gatunków określanych jako "bliskie zagrożenia" odnajdujemy 7 % tutejszych porostów, takich jak: bruneta nadobna, gruboszek bury, kropnica Arnolda, pępówka baldzaszkowa, pismaczek zmienny, plamica ponura, sutkowic wierzchołkowy, szarek zieleniejący. Do gatunków w kategorii "słabo zagrożone" należy 10 % całej listy porostów -  np. misecznica mocna, otwornica mleczna i pakość poszarpana.

Fot. Marek Kusiak

Polecam

Bieszczadzki Park Narodowy

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=25&Itemid=33

Ciśniańsako-Wetliński Park Krajobrazowy

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=91&Itemid=102

Parki Krajobrazowy Doliny Sanu http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=178&Itemid=191

Fot. Marek Kusiak Żywiec gruczołowaty

Torfowiska wysokie

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=71

Rezerwat "Olszyna łęgowa w Kalnicy"

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=130&Itemid=132

Fot. Śnieżyca wiosenna

Polecam artykuł dr hab. Grzegorza Piątka "Ochrona i restytucja górskich i podgórskich lasów łęgowych":"Największym obecnie zagrożeniem dla górskich lasów łęgowych jest praktykowany w naszym kraju sposób zabudowy rzek w celu ochrony przeciwpowodziowej. Niestety, brakuje w Polsce spójnego i sensownego planu zagospodarowania otoczenia rzek w obliczu zmian klimatycznych i nasilenia się niekorzystnych zmian pogodowych. Sięga się po anachroniczne, czasochłonne i kosztochłonne koncepcje systemów dużych zapór, prostowania koryt, kaskad i stopni wodnych. Efektem jest biologiczna śmierć rzeki, erozja wgłębna i odwodnienie okolicy (Pierzgalski 1993), czego przykładem jest niemiecki Ren. Zapory nie są rozwiązaniem, podczas powodzi w 1997 r. ocalało Krościenko, a leżące niedaleko poniżej Łącko zostało zniszczone. Konieczna byłaby budowa kolejnej zapory, lub zabudowa hydrotechniczna każdego, nawet niewielkiego dopływu, który podczas intensywnych opadów może zwiększyć przepływ nawet kilkunastokrotnie, co jest nierealne. Najkorzystniejszym i racjonalnym ekonomicznie rozwiązaniem w terenach górskich, biorącym pod uwagę ochronę przeciwpowodziową, jest miejscowe wzmacnianie brzegów, budowa lokalnych, małych tam i stopni wodnych, czy zalesienie zlewni dla podniesienia jej wodochłonności, natomiast na niżu tworzenie polderów zalewowych."

Polecam całość http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=260&Itemid=326

Fot. Marek Kusiak Lepiężnik biały

My na facebooku

Grupa Bieszczady  https://www.facebook.com/groups/305179576263122/

https://www.facebook.com/grupabieszczady

Polska Niezwykła https://www.facebook.com/groups/494010277310428

Fot. Marek Kusiak Przylaszczka (Hepatica nobilis)

Rok fenologiczny

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=269&Itemid=335

Bieszczadzka przyroda

https://www.facebook.com/bieszczadzkaprzyroda/

Fot. Marcin Scelina Groszek wschodniokarpacki

....