|
Stało się, dwie bieszczadzkie drewniane perełki architektury drewnianej zostały wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Na 37 sesji wciągnięto do światowego "rejestru" zabytków 16 karpackich świątyń z Polski i Ukrainy. Zaszczytu dostąpiło 8 polskich i 8 ukraińskich. Po stronie polskiej są to bieszczadzkie: dawna cerkiew, obecnie kościół w Smolniku nad Sanem, w Turzańsku, z Roztocza: cerkiew w Chotyńcu i Radrużu, z Beskidu Niskiego: cerkwie w Powroźniku, Owczarach, Kwiatoniu, Brunarach Wyżnych.
Fot. Robert Mosoń
Historia
Cerkiew grekokatolicką p.w. Św. Michała Archanioła wzniesiono w 1791 r. Gromadzili się w niej mieszkańcy wsi Smolnik i Procisne. Dziś jest jednym z niewielu śladów po wsi Smolnik, która po II wojnie światowej znalazła się w granicach ZSRR, a w 1951 r. - w wyniku regulacji granic - w granicach Polski. Mieszkańców przesiedlono do wsi Hawriłowka w rejonie nowoworoncowskim (Ukraina) a okoliczne tereny zasiedlono osadnikami z nakazem pracy. Zabudowania wsi - łącznie z dzwonnicą, która stała przy cerkwi - stopniowo rozebrano. Świątynia przetrwała, choć przez lata narażona była na włamania i dewastacje. Została przejęta przez nowozawiązujące się Państwowe Gospodarstwo Rolne i okresowo składowano w niej siano.
W 1956 r. umieszczono ją w wykazie zabytkowych cerkwi, a w 1969 r. wpisano do rejestru zabytków, co umożliwiło przeprowadzenie w latach 1969-1970 remontu ze środków państwowych. Wówczas, między innymi, przywrócono jej pokrycie gontem. Mimo remontu świątynia pozostawała bez gospodarza i stałej opieki. W 1973 r., po długotrwałych staraniach, udało się miejscowej społeczności rzymskokatolickiej przejąć opuszczoną cerkiew na cele kultowe. W 1974 r. świątynię konsekrowano na filialny kościół parafii Lutowiska p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Obecnie gromadzą się w niej mieszkańcy Dwerniczka, Procisnego, Smolnika i Żurawina. Od 2004 r. parafia prowadzi kapitalny remont świątyni.
Fot. Robert Mosoń
Architektura
Świątynia jest budowlą trójdzielną o konstrukcji zrębowej. Sanktuarium, nawę i prytwor zwieńczają dachy namiotowe z załomem. Wewnątrz, nad sanktuarium i nawą, wznoszą się kopuły zrębowe, a nad prytworem sklepienie kolebkowe. Świątynię opasa dach okapowy wsparty na rysiach. Na terenie Polski w obecnych granicach podobne cerkwie znajdowały się między innymi w Stuposianach, Caryńskiem i Wołosatem. Dziś została tylko świątynia w Smolniku. Do czasów II wojny światowej cerkiew remontowano w 1915, 1921 i 1934 roku. Remonty mogły wiązać się z przebudową.
Fot. Ewa Dudzińska-Szybowska
Dawne wyposażenie cerkwi
Część ikon i cenniejsze przedmioty zabrali w 1951 r. mieszkańcy Smolnika. Niektóre ikony były tu jeszcze w 1956 r., kiedy w świątyni przechowywano siano. W 1964 r., podczas zwózki resztek wyposażenia cerkwi, zdemontowano ramę ikonostasu, pod którą odkryto polichromię przedstawiającą kotarę z dwunastoma medalionami, podtrzymywaną przez anioły. Była to część przypuszczalnie pierwszego ikonostasu świątyni. Do Wojewódzkiej Składnicy Zabytków Ruchomych w Łańcucie trafiły cztery XVI-wieczne ikony Apostołów, przemalowane w XIX w. Obecnie, po usunięciu przemalówek, można je oglądać w Dziale Sztuki Cerkiewnej Muzeum Zamku w Łańcucie. W Smolniku przetrwała ikona Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z 1748 r., nie jest jednak eksponowana w świątyni.
Fot. Maciej Bajcer Współczesne wyposażenie, w świątyni nie ma prądu, współczesny żyrandol ze świecami
Wnętrze świątyni - stan obecny
Znajdujące się w świątyni ikony Hodigitrii i Zaśnięcia Matki Bożej są kopiami XVI-wiecznych ikon ze Smolnika, eksponowanych w Muzeum Narodowym we Lwowie. Carskie wrota i tabernakulum pochodzą z innych świątyń. Na ścianach i sklepieniu sanktuarium znajdują się polichromie patronowe, poddane konserwacji w 2009 r. W nawie, na ścianie graniczącej z sanktuarium, zachowała się polichromia konserwowana w 1969 r. W 2009 r. została ponownie poddana pracom konserwatorskim, wykonano także - korzystając ze zdjęć sprzed 1969 r. - aranżację nie zachowanego górnego fragmentu kompozycji malowidła.
Fot. Robert Mosoń
Treść na podstawie: M. Augustyn, A. Szczerbicki: Cerkiew w Smolniku. Lutowiska 2004.; S. Kryciński (red.): Bieszczady. Słownik historyczno-krajoznawczy, cz. 1: Gmina Lutowiska. Ustrzyki Górne-Warszawa 1995.; Materiały ze zbiorów fotografii i rysunków pomiarowych Instytutu Sztuki PAN; materiały z WUOZ, Delegatura w Krośnie; Konsultacje: Barbara Tondos, Jerzy Tur, Adam Bartnik.
Tekst: Monika Rzepiejewska
Fot. Maciej Bajcer Cmentarz przycerkiewny
Polecamy Park Krajobrazowy Doliny Sanu
http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=178&Itemid=191
Rezerwat "Snieżyca w Dwerniczku"
http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=115&Itemid
Chmiel
http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=188&Itemid=193
Fot. Robert Mosoń Śnieżyca wiosenna w ekotypie karpackim
Przy świątyni tworzy się nowy produkt turystyczny, można tu kupić pamiątki, w tym ładne akwarele za niewielkie pieniądze, wyroby lokalnych artystów. Polecam tutejsze sery kozie, które cieszą się coraz większą popularnością wśród grup zorganizowanych. Zapraszam do prezentacji m.in. o znakomitych serach bieszczadzkich, w tym słynnych już całym kraju nikosowych serach http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=268&Itemid=334
Fot. Maciej Bajcer
Zapraszam Bieszczady forum https://www.facebook.com/groups/grupa.bieszczady/
Beskid Niski forum https://www.facebook.com/groups/278404572261928/
Polska niezwykła https://www.facebook.com/groups/494010277310428/
Bieszczady noclegi https://www.facebook.com/groups/403982863019427/
Grupa Bieszczady https://www.facebook.com/grupabieszczady
Fot. Robert Mosoń Śnieżyczka przebiśnieg
|
