Bieszczady należą do najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarów nie tylko w Polsce, ale i w Unii Europejskiej. Ma to oczywiście odzwierciedlenie w systemie ochrony przyrody. Dla ochrony najcenniejszych terenów powołano Bieszczadzki Park Narodowy oraz  jego otulinę stanowią: Park Krajobrazowy Doliny Sanu i Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy.

Fot. Robert Mosoń Chryszczata przygląda się w Bobrowym Jeziorku w Huczwicach

Dlaczego Bieszczady są aż tak cenne? Uzasadnia to dr Stanisław Tworek Stanisław Tworek w ładnie wydanej popularnej publikacji "Natura 2000 w Karpatach Bieszczady"

"Bieszczady to obszar o bardzo wysokiej różnorodności biologicznej. Są jedną z najwartościowszych w Europie ostoi fauny puszczańskiej ze wszystkimi wielkimi drapieżnikami (niedźwiedź, wilk, ryś). Występuje tu jedna z pięciu wolnożyjących populacji żubra w Polsce. Bieszczady posiadają pełny zestaw endemitów północno- wschodniego regionu Karpat i są dla większości z nich, najdalej na zachód wysuniętą częścią areału występowania. Niezwykła jest tu różnorodność ptaków – w tej grupie jest kilka gatunków, dla których obszar stanowi najważniejszą ostoję w Polsce. Bogata jest flora roślin naczyniowych (ok. 1100 gatunków) z wieloma rzadkimi i zagrożonymi gatunkami, w tym chronionymi prawnie oraz kilkoma endemitami wschodniokarpackimi. Wyjątkowo bogata jest także flora mszaków (ok. 1000 gatunków). W Bieszczadach występują liczne, dobrze zachowane zbiorowiska roślinne, wśród nich endemiczne. Szczególnie cenne są zbiorowiska leśne (zwłaszcza buczyna karpacka i jaworzyny) oraz unikatowe w Polsce zbiorowiska połoninowe. Walory przyrodnicze Bieszczadów mają szerszy, europejski wymiar, dlatego włączono je w Europejską Sieć Ekologiczną Natura 2000.

Fot. Mariusz Strusiewicz Rak szlachetny - Bieszczady to jedna z enklaw, gdzie ten gatunek bytuje w sprzyjających warunkach, na północ od Podkarpacia na granicy wymarcia

Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy powołano decyzją wojewody krośnieńskiego 27 marca 1992 r. Swoim zasięgiem obejmuje 51 461 ha, leży na terenie gmin: Cisna - 44 %, Komańcza 28, 1 %, Baligród 17,7 %, Solina 7 %, Zagórz 3,6 %, Czarna 0,3 % w obrębie Nadleśnictw: Komańcza, Baligród i Cisna. Ma on charakter przygraniczy, po drugiej stronie łuku Karpat mamy Słowację. Nasz Park graniczy ze słowackim Parkiem Narodowym "Poloniny" i jego otuliną  i wraz z terenami chronionymi na Słowacji i na Ukrainie znalazł się w trójstronnym, transgranicznym rezerwacie biosfery. Dzięki temu ochrona jest bardziej kompleksowa, wszak przyroda nie zna ludzkich granic.

Fot. Marcin Scelina  Bór pod Kamienną Górą, rosną tutaj w bardzo trudnych warunkach jodły i świerki.

Bardzo często spotykam się z pytaniem: czym jest park krajobrazowy? Prawdę powiedziawszy odpowiedź to pytanie sprawia mi pewne trudności. Bez wątpienia jest to forma ochrony przyrody, są powoływane ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe terenów, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Chroni się w nich zarówno krajobraz naturalny jak i kulturowy.

Fot. Robert Mosoń Łopienka - w opustoszałej dolinie jest tylko zespół cerkiewny i baza studencka

Kazimierz Wojewoda "Przewodnik po karpackich parkach krajobrazowych".

"W parkach krajobrazowych nie akcentuje się zakazów, ale ochronę wartości przyrodniczych i kulturowych, ich upowszechnienie i popularyzację oraz potrzebę racjonalnego gospodarowania Jest to znakomita okazja do ochrony przyrody na wielkich przestrzeniach i to nie w wysublimowanych warunkach rezerwatowych, ale w trudnych sytuacjach zagrożenia cywilizacyjnego. Zazwyczaj na rozległym obszarze parku przeważają ekosystemy naturalne lub stosunkowo słabo mało przekształcone, zachwycające bogactwem krajobrazu i różnorodnością przyrodniczą, ale obok są także ekosystemy ukształtowane pracą ludzką (pola uprawne, pastwiska, sady). Dochodzą do tego zabytki kultury materialnej harmonijnie wkomponowane w tło przyrodnicze. Tak więc przedmiotem ochrony jest tu całość środowiska przyrodniczego i kulturowego, a szczególnie fizjonomia krajobrazu."

Fot. Marek Jurek Smerek widziany z miejscowości Smerek - na górze przebiega granica pomiędzy BdPN, a Ciśnińsko-Wetlińskim PK

Obszar Parku ma charakterystyczną dla Bieszczadów budowę geologiczną i  rzeźbę terenu tzw. rusztowo-kratową. Tworzą go trzy? cztery? potężne pasma górskie: Wysokiego Działu http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=31&Itemid=36 , pasma granicznego, pasmo Łopiennika i Durnej http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=139&Itemid=143

oraz czasem traktowane oddzielnie pasmo Falowej i Czereniny. Większość górek jest niewysokich, tylko dwadzieścia kilka z nich  przekracza 1 000 m, a dziewięć nawet 1 100 m. Występują tu i połoniny. Najbardziej znana jest  na Wielkim Jaśle. Ma  pochodzenie antropogeniczne, czyli powstała dzięki działalności człowieka. Powoli zanika. Masyw Jasła jest bliżej znany z tego iż tu miała powstać największa stacja narciarska w Bieszczadach. Mam jej plany i inwentaryzacje na biurku. Hmm, oględnie mówiąc to była hucpa. Ta inwestycja nigdy nie mogłaby powstać m.in. z powodów hydrologicznych czy klimatycznych.

Fot. Jernej Prosienecky Jasło - jedna z nielicznych połonin pochodzenia antropogeniczngo

Kazimierz Wojewoda "Przewodnik po karpackich parkach krajobrazowych".

"Znakomite, ustabilizowane warunki środowiskowe parku stymulują rozwój organizmów roślinnych i zwierzęcychDlatego nie dziwi bogata, licząca ok. 940 gatunków flora roślin naczyniowych. To więcej niż 1/3 gatunków rosnących na całym obszarze Polski. Dodatkową cechą tej florystycznej obfitości jest typowe dla Bieszczadów pomieszanie i zgodne sąsiedztwo gatunków  wschodnio-i zachodniokarpackich, górskich i południowych.

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=97&Itemid=112

Rośnie w parku 170 gatunków górskich, w tym 33 alpejskie i 43 subalpejskie. 70 gatunków podlega ochronie prawnej, z czego 57 obejmuje status ochrony ścisłej. Jest wśród nich m.in. kilka gatunków storczyków z bardzo ładnym kruszczykiem błotnym i dekoracyjnym, pachnącym podkolanem białym. Jest lulecznica kraińska o kwiatach oliwkowobrunatnych, rzucający się w oczy dużym cytrynowym kwieciem pełnik europejski i jedna z najciekawszych roślin kwiatowych w naszej florze - lilia złotogłów oraz 6 gatunków z Polskiej czerwonej księgi roślin: obrazki plamiste, storczyk samiczy, tojady: wiechowaty i wschodniokarpacki, sasanka zwyczajna i cis pospolity. Dwa jego zgrupowania ( w Bystrem i Jabłonkach ) objęto ochroną rezerwatową.

Wiele stanowisk ciekawych i rzadkich roślin to bez wątpienia lokalne osobliwości florystyczne. Np. między Bukowinką, a Pereszlibą, niedaleko Sinych Wirów odkryto najbogatsze w Bieszczadach stanowisko języcznika zwyczajnego. Na Łopienniku rośnie bardzo rzadki goździk kosmaty, w dolinie Rabiańskiego Potoku naparstnica wielokwiatowa, a dolinę Solinki upodobał sobie leśny storczyk - kruszczyk szerokolistny. Inne rzadkie rośliny to goryczka orzęsiona, zlokalizowana w Żubraczem oraz wspomniana lulecznica kraińska spotykana w dolinie Wetliny między Zawojem, a ujściem Solinki.

Fot. Marek Kusiak Lulecznica kraińska endemit wschodniokarpacki łanowo występujący w Bieszczadach i Gó

Bieszczady są krainą niezwykłą, to królestwo ssaków i ptaków puszczańskich. Często teren parku porastają lasy przypominające puszczę karpacką, gęstość zaludnienia jest niewielka, przypada tu  tylko 6 osób na km2.  Są tu także rozległe, niezalesione przestrzenie, więc zwierzęta mają dobre warunki do bytowania, znajdują zarówno miejsca do rozrodu jak i tereny żerowe.  To ostoja: wilków, rysi, niedźwiedzi, żbików, wydr i wielu innych mniej bardziej lub rzadkich i  cennych gatunków. Na terenie parku żyje dużo gatunków ptaków drapieżnych np. orzeł przedni, gadożer, orlik krzykliwy, pszczołojad. Polecam bardzo ciekawą publikację dr Tomasza Wilka "Ptaki Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego". Autor tak pisze o ornitofaunie tej części Bieszczadów: "Na terenie Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego wykazano dotychczas występowanie 148 gatunków ptaków. Wśród nich ok. 105 gatunków gniazduje na tym terenie, pozostałe to gatunki regularnie przelotne, sporadycznie zalatujące na terenie Parku. Liczba występujących tu gatunków związana jest bezpośrednio  z różnorodnością siedlisk, więc na umiarkowaną liczbę stwierdzonych tu gatunków, w porównaniu z innymi obszarami tej wielkości, wpływ ma głównie brak większych zbiorników wodnych i niewielka dostępność innych siedlisk wodno-błotnych. Mimo, że różnorodność gatunkowa ptaków jest umiarkowana, występuje tu wiele gatunków wyspecjalizowanych siedliskowo, rzadkich lub zagrożonych. Ich obecność sprawia, że ranga ornitologiczna tego obszaru jest w skali całego kraju niezwykle wysoka. Gatunki zamieszkujące Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy, zarówno rzadkie, jak i te pospolite, występują w 4 typach siedlisk: leśnych, polno-łąkowych, wodno-błotnych, oraz antropogenicznych."

Fot. Robert Nowakowski Strzyżyk jeden z najmniejszych ptaków w Europie

Reasumując na ternie Parku łącznie występuje tu 212 gatunków zwierząt objętych ochroną, w tym: 38 gat. ssaków, 129 - ptaków, 25 gat. owadów, 31 z nich figuruje w polskiej czerwonej księdze ginących gatunków. Z najciekawszych można wymienić: wilki, rysie, żbiki, niedźwiedzie, bobry, borsuki, jelenie w ekotypie karpackim, kuny tumak i kamionka, gronostaje, dziki, sarny, wydry itd. Wśród ptaków: orła przedniego, orlika krzykliwego, gadożera, puchacza, puszczyka uralskiego, sóweczkę,  bociany czarne i coraz częściej gniazdujące w górach bociany białe,  dzięcioły: trójpalczastego, białogrzbietego, zielonosiwego itd. To także miejsce, gdzie można spotkać wszystkie polskie węże, łącznie z wężem Eskulapa.

Fot. Marcin Scelina Orzesznica, gatunek trudny do obserwacji, dzień przesypia w zrobionym przez siebie gniazdku bądź liściach

Obszar parku to raj dla płazów, w tym salamander, traszek górskich i karpackich, kumaków górskich. Na szczególną uwagę zasługuje subpopulacja żubra linii nizinno-górskiej. W 1976 r. przeprowadzono tu, na terenie Nadleśnictwa Komańcza, obok Woli Michowej, reintrodukcję tego gatunku. Jesienią w latach 70. XX w.  wsiedlono 5 żubrów, w 1980 r. następnych 10 osobników. Od kilku lat,  od 2001 r. trwa program wzbogacania puli genowej. Sprowadzane tu z ogrodów zoologicznych  żubry są w stosunkowo małym stopniu spokrewnione z naszymi. Najsłynniejszym żubrem żyjącym na tym terenie był Pubal. Jego historia jest dość znana, w 2005 r. znaleziono małego żubrzyka, wychowali go ludzie. Niestety, nie udało się go przywrócić naturze, był zbyt przywiązany do ludzi. Jedyny żubr, któremu dałam łokciem w pysk. Polecam bardzo ciekawy film Jacka Szarka  o Pubalu, można go obejrzeć w ośrodku informacyjnym Bieszczadzkiego Parku Narodowego w Lutowiskach. Pubal został przeniesiony do hodowli żubroni, niestety tak z powodu stresu zmarł.

Bieszczadzkie żubry http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=194&Itemid=201

Fot .Marek Kusiak Żubry subpopulacji niezinno-górskiej, u nas żyją i dobrze mają się potomkowie żubra kaukaskiego.

Na terenie Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego występuje wiele ciekawostek przyrodniczych. Wśród nich jest sosna wdziarowa rosnąca w Nadleśnictwie Balirgód, w Huczwicach, na stromych zboczach dawnego osuwiska, nieopodal kamieniołomu Huczwice  . Jest to zbiorowy pomnik przyrody (34 szt.), najprawdopodobniej jest to naturalne, reliktowe stanowisko, które powstało około 250 lat temu. Miejsce zniszczonej jodły zajęła sosna. Sosna wdziarowa przez niektórych naukowców np. przez  prof. Schramma (jako pierwszy opisał to stanowisko) jest uważana  za odrębną, pionierską rasę przystosowaną do trudnego karpackiego klimatu. Sosny wdziarowe mają rozbudowane korzenie, szybko odradzają się, daleko rozrzucają nasiona, mają koronę przystosowaną do zrzucania śniegu.

Na obszarze Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego występują duże, naturalne skupiska cisów. Część z nich jest objęta ochroną rezerwatową: "Cisy na górze Jawor" i "Woronikówka". Bardzo ciekawie na ten temat pisał prof. Wiktor Schramm w jakże ciekawej książeczce "Lasy i zwierzyna Gór Sanockich":

"Kiedyś w Górach Sanockich liczniej występował cis. Jego cenne drewno było przedmiotem handlu; wywożono kloce cisowe z krainy nadosławskiej do Sanoka na budowle i na dalszy eksport. Obciążono tym chłopów już w XVI wieku. Poszukiwany stale dla twardego, znakomicie przeciw szkodliwym owadom odpornego drewna, jak również dla celów leczniczych (igliwie i jagody),cis był silnie niszczony. Ginął tedy, bo odrasta tylko pod cienistym okapem ochronnym. Nazwy od cisa występujące na naszym terenie świadczą o szerokim jego zasięgu dawniej. Skupiał się jednakże zwłaszcza i źródłowisk Hoczwki i Solinki. Tu też zachowały się przede wszystkim charakterystyczne nazwy, jak Cisowiec - wieś pod szczytem Gabor nad potokiem Cisowiec, Tyskowa - wieś na wschodnim zboczu pasma Łopiennik, Cisna - u źródeł Solinki, znacząc zasięgi dawniejszej, można by rzec, "puszczy cisowej". Pod wpływem człowieka cis wyginął niemal doszczętnie. Dziś utrzymał się w Górach Sanockich w reliktowym skupieniu naturalnym jedynie w lasach wsi Bystre na wschodnich zasięgach nad potokiem Hoczewka (lub Jabłonka), gdzie około 1930 roku otworzono rezerwat, oraz w pewnej liczbie w sąsiednich lasach wsi Jabłonki w paśmie Łopiennika (jeden okaz po lewej stronie potoku ku wsi Kołonice - w roku 1938). W tych stanowiskach owocuje normalnie i rozmnaża się. Poszukiwania moje w latach przed ostatnią wojną nie wykryły już jego śladów w innych partiach Gór Sanockich, ani ku wschodowi, ani na południe od Przełęczy Jabłonkowskiej." Profesor Schramm nie wiedział o jeszcze jednym stanowisku, znajduje się ono niedaleko mojego domu, to rezerwat "Cisy w Serednicy". Kilka lat temu były Nadleśniczy Nadleśnictwa Baligród doprowadził do posadzenia w "ich" lasach 500 sadzonek cisa. W sposób naturalny bardzo trudno się odradza.

Fot. Ewa Wydrzyńska-Scelina Woronikówka zwana niegdyś Walterem, jest udostępniona turystycznie, biegnie tu szlak zielony i jest ścieżka edukacyjna Lasów Państowych

Rezerwaty

"Gołoborze"
http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=109&Itemid=136

Jedną z najbardziej interesujących cech Ciniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego są grehoty zwane też gołoborzmi, gorganami. Powstały one podczas podczas zlodowacenia krakowskiego pod wpływem mechanicznego wietrzenia i rozpadania się twardych piaskowców istebiańskich. Najbardziej znane są grehoty położone po prawej stronie Potoku Rabiańskiego. To rumowisko skalne zostało objęte ochroną. To słynny rezerwat "Gołoborze" udostępniony turystycznie. Tak o nim pisali Kazimierz Zarzycki i Zbigniew Głowaciński w znanej książce "Bieszczady" wydanej w cyklu "Przyroda Polska". Wychowało się na niej wielu miłośników bieszczadzkiej przyrody: "Rezerwat przyrody nieożywionej "Gołoborze" (pow. 13.9 ha), położony koło miejscowości Czarne i Bystre, po prawej stronie Rabiańskiego Potoku. Utworzony w 1969r. Chroni naturalne rumowisko skalne opanowane przez las. Duże zagrożenie dla rezerwatu stanowią prace eksploatacyjne w pobliskim kamieniołomie." W okolic znajduje się kilka gorganów m.in. na Kamiennej Górze i Partyji. Warto wiedzieć, że ta część Bieszczadów ma trochę inną budowę geologiczną. W okolicy Baligrodu w strefie przeddukielskiej występuje ciekawy element geologiczny tzw. łuska Bystrego. Są tu najstarsze w polskiej części Bieszczadów skały osadowe: dolnokredowe warstwy cieszyńskie i warstwy lgockie. Wiąże się z nimi występowanie ciekawostek geologicznych jakimi są diament marymonckie, czyli kryształy górskie, realgaru - siarczku arsenu, arsenu żółtego - aurypigmentu i cennych wód mineralnych typu żelazistych szczaw wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowych ze związkami arsenu. Przez kilka lat była tu eksploatowana darniowa ruda żelaza. Krążą słuchy i o związkach uranu.

Fot. Robert Mosoń Gołoborze jest udostępnione turystycznie, obok drogi i mostka znajduje się źródło wody mineralnej zawierające związki arsenu

"Cisy na Górze Jawor"

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=206&Itemid=213

"Olszyna łęgowa w Kalnicy"

http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=130&Itemid=132

"Woronikówka" brak prezentacji

"Przełom Osławy pod Duszatynem" http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=32&Itemid=50

"Zwiezło"  http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=33&Itemid=49

"Sine Wiry" http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=48&Itemid=56

Z tego co orientuje się ma powstać rezerwat chroniący wyjątkowo piękny las na stokach Dzidowej.

Fot. Robert Mosoń "Sine Wiry" jeden z najbardziej znanych rezerwatów w Karpatach, udostępniony turystycznie.

Na terenie Ciśniańsko-Wetlińskiego Parku Krajobrazowego znajdują się pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej oraz zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Ochroną pomnikową objęto: 34 szt.sosny wdziarowej w Huczwicach, jesion wyniosły w Wetlinie (widać go z drogi), próg skalny z wodospadem na potoku Olchowanym (na szlaku czerwonym tuż obok rezerwatu "Zwiezło", jesion wyniosły w Maniowie, dwie daglezje w Balnicy,  siarczkowe źródło "Bełkotek" w Mikowie. Zespół przyrodniczo-krajobrazowy znajduje się w Solince. Polecam Solinkę http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=162&Itemid=168

Fot. Maciej Bajcer Próg skalny z wodospadem znajduje się obok szlaku czerwonego wiodącego na Chryszczatą

Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy wraz z Parkiem Krajobrazowym Doliny Sanu jest otuliną Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Razem z nim wchodzi do Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Karpaty Wschodnie". Teren Rezerwatu pokrywa się z Europejską Siecią Ekologiczną Natura 2000. Jest tu specjalny obszar ochrony ptaków i specjalny obszar ochrony siedlisk "Bieszczady" (PLC 180001). To największy obszar naturowy na Podkarpaciu.

Fot. Jernej Prosienecky Jeleń w ekotypie karpackim, charakteryzuje się potężnym porożem i szeroką klatką piersiową.

Tak o  ekologicznej sieci Natura 2000 autorzy projektu "Poznaj swoją naturę Raport laika" sporządzonego i wydanego przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska: "Bieszczady należą do najdzikszych i najpiękniejszych regionów Podkarpacia. Górskie lasy, doliny potoków i tereny otwarte obfitują w niezwykłe bogactwo gatunków flory i fauny, wśród których spotkać można prawdziwe osobliwości przyrodnicze, takie jak dzwonek piłkowany i tocja karpacka wśród roślin czy traszka karpacka i wąż Eskulapa wśród zwierząt. Bieszczady mogą się poszczycić kompletem endemitów północno-wschodniego regionu Karpat, czyli gatunków unikatowych i występujących  wyłącznie w tym regionie, a także pulą gatunków puszczańskich dużych ssaków (rysia, wilka, niedźwiedzia i żubra). Stanowią one również jedną z najważniejszych w skali  Europy ostoi ptaków (m.in. orła przedniego). Bieszczady to bezmiar dzikiej puszczy, jak i urokliwe doliny nieistniejących już dawnych wsi, zdziczałe sady i rozległe bieszczadzkie połoniny. Przyciągają one turystów uciekających od zgiełku cywilizacji oraz miłośników nieskażonej przyrody.Celem ochrony obszaru Natura 2000 Bieszczady PCL 180001 jest zachowanie bogactwa siedlisk przyrodniczych (leśnych i nieleśnych), jak również wielu związanych z nimi - często unikatowych - gatunków roślin i zwierząt. Jest to zarówno "obszar ptasi" (OSO) utworzony w oparciu o Dyrektywę Ptasią, jak również "obszar siedliskowy" (SOO, a aktualnie obszar mający znaczenie dla Wspólnoty), funkcjonujący na mocy Dyrektywy Siedliskowej."

Fot. Ewa Dudzińska-Szybowska Jeziorka Duszatyńskie - jedno z ulubionym miejsc św. Jana Pawła II

Ciśniańsko-Wetliński Park Krajobrazowy jest udostępniony turystycznie, pokrywa go gęsta sieć szlaków i ścieżek. Szlaki tzw. petetekowskie to: szlak czerwony główny beskidzki -odcinek Prełuki-Smerek, szlak niebieski zwany granicznym - odcinek Nowy Łupków-Rabia Skała, szlak niebieski łącznikowy Baligród-Łopiennik, szlak czarny dawny wolnościowy Przełęcz - Wysokie Berdo, szlak żółty Zatwarnica-Rabia Skała odcinek Rabia Skała - Stare Sioło.

Fot. Tomasz Pudzianowski Tunel w Łupkowie opisywany m.in. przez Iwana Franko znanego ukraińskiego pisarza

Na terenie Nadleśnictwa wytyczono sieć ścieżek przyrodniczych w dolinie Rabiańskiego Potoku i Łopienki, jest tu dobrze utrzymana, bogata  infrastruktura szlakowa, są wiaty, wieże widokowe, schrony. Oprócz nich Lasy Państwowe stworzyły 5 ścieżek edukacyjnych: "Głoborze" , dwie "Sine Wiry", międzynarodowa "Udava-Solinka, "Lasumiała" wiodąca do najgrubszej jodły w naszym kraju. Oprócz tego jest wiele tras gminnych. Największą atrakcją turystyczną Parku niewątpliwie jest kolejka wąskotorowa zwana pieszczotliwie bieszczadzką ciuchcią. Ma dwie trasy: Majdan-Cisna-Przysłup i godną polecenia miłośnikom niekomercyjnych Bieszczadów Majdan-Solinka-Balnica.

Fot. Marcin Scelina Wiata na Otaczarni w Bukowcu posiada nawet piec

Opracowała Lucyna Beata Pściuk przewodnik górski,pilot wycieczek 502 320 069

Polecam nasze usługi przewodnickie - cena  od 250 zł netto, od 350 brutto  faktura VAT. Programy wycieczki przygotowuję indywidualnie dla każdej grupy dostosowując je do możliwości finansowych i zainteresowań grupy. Proszę o kontakt telefoniczny 502 320 069 Bieszczady i okolice oferują dla grup zorganizowanych multum atrakcji, wśród nich są: wycieczki górskie, wycieczki po ścieżkach dydaktycznych, spacery po górskich dolinach, miejscach cennych przyrodniczo, wycieczki rowerowe, spływy kajakowe  i na pontonach, jazda konna pod okiem instruktora, bryczki, wozy traperskie, prelekcje, pokazy filmów przyrodniczych, diaporam,  warsztaty przyrodnicze, warsztaty kulturowe, warsztaty fotografii przyrodniczej, pokazy ptaków drapieżnych, wizyty w wielu ciekawych miejscach np. hangary na szybowisku w Bezmiechowej, bacówkach z serami Bacówka Nikosa 504 750 254, zwiedzanie muzeów,  galerii, cerkwi i dawnych cerkwi,  ruin, "zaliczanie" punktów widokowych, nawiedzanie sanktuariów, izby pamięci prymasa Wyszyńskiego, spacer po udostępnionych turystycznie rezerwatach, rejsy statkiem  po Jeziorze Solińskim, żaglowanie po Jeziorze Solińskim spotkania z naukowcami, ludźmi kultury, artystami itd. np. przy ognisku, zakup ziół i przypraw u Adama (Numer telefonu do Adama 723 652 669, towar można zamówić drogą pocztową.) itp. Koszt obiadu to w przypadku grup młodzieżowych jest od 15 zł do 25 zł. W tym roku mamy bardzo rozwiniętą ofertę edukacyjną na którą składają się warsztaty i prelekcje: kulturowe, przyrodnicze, związane ze starymi rzemiosłami, fotografii przyrodniczej itd. Cena od 800 zł/grupa warsztaty przyrodniczo-fotograficzne, od 12 zł/os warsztaty pieczenia chleba i proziaków, robienia masła i smażenie konfitur.

Fot. Ewa Dudzińska-Szybowska Kamieniołom w Rabem - obok niego znajduje się ścieżka edukacyjna, ładna panorama na kamieniołom

Polecamy

Smerek

Oferta http://www.grupabieszczady.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=27

Fot. Marek Jurek Knieć alpejska i lepiężnik różowy charakterystyczne dla olszynki karpackiej porastającej brzegi bieszczadzkich potoków.

My na facebooku

Bieszczady forum https://www.facebook.com/groups/grupa.bieszczady/
Beskid Niski forum https://www.facebook.com/groups/278404572261928/
Polska niezwykła https://www.facebook.com/groups/494010277310428/
Bieszczady noclegi https://www.facebook.com/groups/403982863019427/
Grupa Bieszczady https://www.facebook.com/grupabieszczady

Fot. Robert Mosoń Czosnek niedźwiedzi na Łopienniku, w naszym regionie można go zbierać do celów prywatnych

Ośrodek Wypoczynkowy Dolny Smerek w Smereku/Wetlinie

http://owsmerek.pl/

Noclegi nad Zalewem Solińskim Wołkowyja

http://wolkowyja.info/wolkowyja-zatoka.html

Noclegi u Mirosławy w Cisnej

http://www.cisna-noclegiumiroslawy.cdx.pl/

"Góralskie Domki" i zagroda edukacyjna "Serowy Raj" w Bukowcu

https://www.facebook.com/DomkiGoralskieBukowiec/

Fot. "Góralskie Domki", zagroda edukacyjna "Serowy Raj" w Bukowcu

"Gwiazda Komańczy" w Komańczy

www.gwiazdakomanczy.pl

Domki wypoczynkowe całoroczne "Uroczysko" w Stężnicy

http://www.domki-uroczysko.pl/

"Kimadło Wampira" Nowy Łupków

https://www.facebook.com/kimadlowampira/

Fot. Robert Mosoń Majdan kolejka wąskotorowa  jedna z największych atrakcji w Bieszczadach, polecam trasę na Balnicę,